CHƯƠNG 52
Già Đô xuất hiện ở hành lang cũng bất ngờ như
ông Hoàng xuất hiện ở hành lang. Cái hành lang vô thức in bóng những con người
vóc dáng khác nhau (ông Hoàng cao lớn áo khoác ni-lông Đức loạt soạt, già Đô
còm róm áo bông vá víu) ở hai cực đối nghịch nhau, nhưng cả hai cùng từ những
điểm xuất phát giống nhau, đã từng có những tương đồng và giờ đây vẫn có những
tương đồng.
Lúc đó là trưa, cả nhà đang quây quần quanh
mâm cơm. Bữa cơm trưa bao giờ cũng vội. Để tranh thủ ít phút nghỉ ngơi trước
khi Ngọc đi làm và lũ trẻ di học buổi chiều. Thằng Dương bưng bát tự ăn, không
phải bón nữa. Nó bỗng ngừng ăn, nhìn ra cửa. Cái cùi dìa cầm tay lơ lửng bên
trên đùi. Cũng chẳng ai để ý đến nó. Nó cứ nhìn chằm chằm ra ngoài, hai bàn tay
(có cả cái cùi dìa) nâng nâng ngang ngực.
- Dương! ăn đi con!
Ngọc dịu dàng bảo nó. Nàng gỡ cái cùi-dìa
trong tay nó, lấy thêm thức ăn vào bát nó, đảo đảo và ấn vào tay nó. Nó vẫn
nhìn ra cửa, mắt long lanh thích thú, bàn tay bé tí chạn chặn ở ngực như đang
ước lượng một cái gì.
Cả nhà quay ra, nhìn theo nó. Một ông già nhỏ
bé, mũ bông, áo bông rộng thùng thình dài tới gối, quần màu gụ còn mới, khoác
trên vai một cái túi vải to, râu tuôn từ cằm xuống ngực.
Già Đô!
Già đứng đấy tự bao giờ, im lặng nhìn vào bữa
cơm, không dám gọi. Đã có nhiều bạn tù đến chơi nhà hắn (Giang, Dự, Min, Dần)
và sau này còn nhiều người đến nữa như bọn Kỷ Mình, Vũ Lượng... nhưng chẳng ai
như già Đô Không ai đi đâu cũng mang theo cả gia tài trên lưng như già. Già ở
đâu thì đó là nhà già. Có nghĩa già chẳng có nơi nào đặt cái túi vải chứa toàn
bộ tài sản của già ngoài hai vai của mình.
Già vẫn như vậy. Mặt hằn những rãnh sâu chằng
chịt. Những rãnh sâu khiến khuôn mặt già có một vẻ tạo hình riêng, rất hấp dẫn
các nhà nhiếp ảnh. Râu già cuồn cuộn chảy che kín cổ tới ngang ngang ngực. Lông
mày chổi sể rợp trên đôi lắt nhỏ, mệt mỏi, đăm chiêu, ngơ ngác, những vẫn còn
sót lại vẻ lanh lợi ngày xưa. Có thể nói khuôn mặt già là tập hợp những râu,
tóc, lông mi đã hoa râm che gần kín, ở những chỗ nào không được che hết, lộ ra
những mảnh nhăn chằng chịt, hằn những rãnh lõm sâu. Già vẫn như vậy cả về sắc
diện nữa. Rõ ràng già chẳng vui lên tí nào khi đã được tự do. Chỉ nhìn qua
người khách đứng ở hành lang, Ngọc đã biết đó là già Đô. Hắn đã nói với nàng về
già. Và chỉ nhìn qua, nàng cũng biết già đang ở trong tình trạng khốn cùng,
không có lối thoát. Còn tệ hơn cả bọn Min, Dự đến đây hồi năm ngoái. Nàng và
vội bát cơm ăn dở, đứng lên. Nhà cửa quá chật hẹp. Có một người khách là đã
phiền rồi. Ngày xưa hắn bảo:
- Chúng mình ở sang đấy. Một phòng ăn, một
bếp, một phòng khách, một phòng ngủ cho chúng mình, một phòng ngủ cho con. Tất
cả đặt trong một căn buồng hai mươi mét vuông.
Nàng nhìn chồng dắt tay già vào buồng. Lại một
người có số phận khốn nạn, có cuộc đời khốn nạn. Tất cả nhìn già ái ngại. Kể cả
thằng Hiệp, con Thương. Chỉ trừ mỗi bé Dương. Nó cứ dán mắt vào chòm râu cuồn
cuộn của già. Nó giơ tay vuốt vuốt chòm râu tưởng tượng trên ngực nó.
Nàng pha nước mời già. Nàng xuống thang...
Nàng muốn để hai người được chuyện trò thoải mái. Vả lại có bao nhiêu việc đang
chờ nàng dưới ấy: Xách nước, giặt giũ, mua rau... Nàng nghĩ: Phải mời già Đô ăn
bữa chiều với vợ chồng nàng. Nàng cảm thấy phải thế. Vậy là phải mua một cái gì
đó. Mấy miếng đậu phụ, áp chảo qua loa (chẳng có mỡ đâu mà rán đậu). Rồi đem
kho cà chua. Nấu bát canh dưa. ăn rau sống. Và một ít hành chẻ. Cố mua lấy hai
quả trứng vịt. Rán lên, được một da. Nàng phác nhanh thực đơn và trở về với
những thứ đó trong rổ, rồi đi thẳng vào bếp. Đoạn nàng gọi chồng ra, thì thào
dặn dò. Hắn sung sướng gật đầu lia lịa.
Bây giờ chỉ còn bé Dương và hai người bạn tù
đã bao đêm nằm cạnh nhau. Khi tiếng kẻng cấm, tiếng kẻng thu hồn dóng dả, ngân
nga dội vào rừng xanh, mỗi người đều im lặng với nỗi đau của mình, cô đơn
nghiền ngẫm nó, cũng như cô đơn chiến đấn với đêm dài, một mình vật lộn với
giấc ngủ, sự tập dượt hàng ngày dể sau này sẽ một mình vật lộn với cái chết.
Chẳng ai giúp được ai trong lúc lâm chung hàng ngày và lúc lâm chung vĩnh viễn
ấy.
Bé Dương đi lại phía bàn vịn vào đầu gối bố,
áp má vào đấy, ngước nhìn lên ông khảch lạ. Giờ thì thoải mái mà nhin mà ngắm
bộ râu của già. Bộ râu ấy che kín cổ, xuống tới ngực và động đậy mỗi khi già
nói. Chưa bao giờ bé được nhìn thấy một cái gì tuyệt đến thế. (Ông nội cũng để
râu, nhưng bộ râu của ong nội chỉ bình thường như những bộ râu khác, bé chẳng
quan tâm).
Già Đô trông như người từ trong truyện cổ tích
bước ra. Già đưa cặp mắt hiền hậu nhìn bé. Già biết nỗi khát khao của bé: Được
sờ vào bộ râu già. Già cũng biết ngay đây là thằng bé hắn vẫn kể chuyện trong
tù, ngày ấy hắn chưa biết mặt. Thằng bé lên năm làm già xúc động. Thật chẳng có
gì sánh được với những sinh vật như vậy. Nhìn chúng, lòng ta dịu lại. Nhìn
chúng, tâm hồn ta thư thái, nó làm ta có thêm nghị lực, có thêm tình yêu để
sóng. Nhất là với những người cô độc như già. Già bế bé lên, hít mùi thơm của
dứa trẻ. Trong giây lát già tưởng như mình đang ở Mácxây hai mươi năm trước.
ôi. Mùi của trẻ thơ. Già nhận ngay ra nó. Đã mấy chục năm, già vẫn nhận ngay ra
nó. Dù ở Địa Trung Hải hay ven Tháí Bình Dtơng thì cũng giống nhau cả mà thôi.
Già nắm bàn tay xinh xinh của bé đứa lên chòm râu cửng, điểm bạc của già. Già
cười hồn hậu vì biết rằng đã làm thằng bé toại nguyện.
Thật ra mới đầu bé sợ. Rồi được già khuyến
khích, bé vuốt cả chòm râu. Bé xoè tay như cái lược chải bộ râu của già. Bé
vuốt từng sợi. Bé hoảng lên khi có một sợi râu rụng xuống...
- Dương. Để bác uống nước. Ra đây với bố.
Nó ngoan ngoãn sang ngồi lòng bố và chỉ lát
sau hai mắt đã díp lại ngoẹo đầu vào ngực bố.
Già Đô về từ hôm qua. Nghĩa là được tha từ hôm
kia. Cũng chẳng biết rằng mình được tha. Khi xếp hàng đi làm, người ta bảo ở
lại... Về tới Hà Nội thì đã tối Ngủ ở ga Hàng Cỏ một đêm.
- Cụ có gặp Dự không? Nó vẫn ngủ ở ga Hàng Cỏ
đấy
- Thế à? Nó ngủ ở đấy à? Đông lắm. Chẳng biết
ai vào ai cả.
- Thế đêm qua già ngủ ở đâu?
- ở ga đây thôi. Nhưng ở đây họ đuổi quá. Trên
kia đông. Dưới này mỗi mình tôi, họ đuổi. Già thở dài. Rõ ràng cuộc sống trước
mắt của già chưa biết ra sao.. Lành ít. Dữ nhiều. Già suy nghĩ nhiều hơn trước.
Già cởi áo bông. Chính cái áo bông hắn cho.
Già đã kịp vá đè lên chỗ ghi số tù ở sau lưng và ở ngực bằng hai mảnh vải xám,
xé từ một quần tù. Già toát mồ hôi. Cái áo bông dày quá. Mặc thì nóng, không
mặc thì lạnh. Già giở túi vải phồng căng như cái bao tải, rút ra một gói vải
con con đựng khoảng hai lạng chè búp.
- Trại cho được bốn mươi hai đồng. Mua lạng
chè.
Cụ cầm lấy uống.
Đó là món quà của người dù thế nào cũng nhớ
tới bạn bè.
- Chẳng có gì, - già Đô vừa buộc lại vừa ấn ấn
cái túi Có cái chăn bông cụ cho. Cái cặp lồng cũng cụ cho Dự. Nó được về nó lại
cho tôi. Với cái ca con của tôi Bộ quần áo...
Hắn bảo già lấy ra cái cặp lồng, cái ca. Hắn
đặt những thứ đó lên bàn. Lại nhìn thấy rừng. Lại nhai lá sắn non. Cái bếp than
bé xm, ca chè sôi rim rim.
Lại nghe thấy tiếng kẻng thu hồn, tiếng kẻng
mặc niệm tới gia đình. Hắn hiểu ngay rằng cái ca, cái cặp lồng, cái áo bông,
chăn bông là toàn bộ tài sản của già và sẽ theo già cho đến lúc chết. Với hơn
ba mươi đồng còn lại trong túi, già sẽ sống ra sao?
- Thật là một sai lầm lớn, cụ ạ.
Già nhắc lại câu tổng kết ấy. Già nói với vẻ
cam chịu. Câu ấy hắn đã nghe già nói trong tù rất nhiều lần. Hắn sẽ còn nghe
già nói nhiều lần nữa. Như bao nhiêu người đã phải nghe hắn nói chuyện hắn đi
kêu oan. Hắn bỗng nhớ đến chị Tường Lâm của Lỗ Tấn, bị sói ăn thịt mất con, gặp
ai cũng than thở: “Tôi ngu dại quá, không biết khi trời có tuyết thì sói nó
ra...”
Nỗi đau quá lớn, chị nói để mọi người thông
cảm, để vợi bớt sự giày vò trong lòng, để lên án chính bản thân mình. Mới đầu
người nghe còn thương cảm. Nhưng khi cứ thấy chị nói mãi, nói mãi cái điệp khúc
ấy người ta không chịu được. Đến nỗi vừa trông thấy chị người ta đã nói ngay
với chị những điều chị định nói cùng họ: “Tôi ngu dại quá, không biết khi trời
có tuyết...” và cười phá lên trước vẻ mặt ngây ngô của chị.
Không. Hắn không để mình thành kẻ ngớ ngẩn,
không để mọi người giễu cợt sự đau khổ của mình như chị Tường Lâm. Mong sao già
Đô cũng đừng như vậy.
Cán chưa về. Lượng chưa về. Cân chưa về. Lê Bá
Di cũng chưa về. Kỷ Mình, Hỉn Sán chưa về... Phố đã về. Toán chăn nuôi về nhiều
nhất. Sáu người, toàn những người trên bốn lệnh. Cái mandoline của Cán vẫn còn.
Tất Tình chưa về. ăn thì vẫn thế thôi. Ông chánh giám thị hình như lên cục phó
cục lao cải. Ông thượng uý lên thay. Ông phó giám thị thượng uý lâu lắm rồi.
Quân hàm bạc hết rồi...
à! Nhưng mà cụ có nhớ Sáng không nhỉ. Sáng năm
lần trốn trại ấy. Sáng ấy đấy. Sáng, hôm sau cụ về thì đêm trước trốn trại ấy.
Sáng được xử. Khoảng ba bốn tháng sau thì có phiên toà xử Sáng. Xử ngay ở sân
trại. Cũng có công tố, chánh án, luật sư bào chữa. Đủ cả. Người dự toàn tù.
Sáng đầu cắt trọc, gầy lắm, đứng trước vành móng ngựa. Toà đọc cáo trạng. Toà
hỏi. Toà luận tội. Toà bào chữa. Toà tuyên án Sáng tám năm tù về tội trốn tránh
cải tạo. Sáng chỉ nói: “Thưa quý toà. Tôi thấy tôi chẳng có tội gì nên tôi trốn
về. Các ông ở xã ghét tôi”. Anh em người bảo Sáng may. Hết lệnh bọp ba năm, ở
thêm tám năm nữa là chỉ có mười một năm thôi. Người bảo nếu vậy Sáng bở quá.
Phải cộng cả án cao-su lại với án tám năm. Ai cũng có lý. Chẳng biết ra làm
sao.
Đó là những thông tin của già về những người
trong trại.
- Yên trí rồi, cụ ạ. Có sao chúng mình cũng
không chết trong tù nữa.
Hắn cười bảo già. Hắn vẫn nhớ đến điều già sợ
nhất ấy Cứ mỗi đám ma tù, già lại thì thào vào tai hắn: Chúng mình cố đừng để
chết trong tù nhé. Mà kinh thật những cái đám ma tù. Đến bây giờ nghĩ lại vẫn
còn kinh. Những đám ma không tiếng kèn, tiếng khóc, không người đi đưa mà chỉ
có người đi chôn thôi.
Đám ma A Thềnh, đám ma Xìn Cắm, rồi đến đám ma
anh Mán... Khác với Xìn Cắm, A Thềnh đi xe trâu, anh Mán ôtenlô đi xe công nông
ra huyệt. Xìn Cắm đang khoẻ mạnh lăn đùng ra chết chứ, anh Mán ốm lâu, ngay khi
còn sống nhìn đã sợ rồi. Ai cũng biết anh sẽ chết. Người vàng như nghệ. Phù nề
trương nứt, rồi tóp lại. Ôtenlô nằm cạnh già Đô khiến già càng sợ. Đi làm về
thì Ôtenlô đã chết. Tấm chăn sợi đắp trên người như dán xuống chiếu, chỗ hai
bàn chân vút lên như cánh buồm. Hai lỗ mũi sùi ra hai đống bong bóng như bong
bóng con cua đồng óng ánh màu quang phổ. Nó không vỡ dù anh chết được nửa ngày.
Có lẽ nó đã biến thành thuỷ tinh. Chiếc xe công nông nổ lạch bạch lồng lên sòng
sọc hất quan tài từ bên này sang bên kia thùng xe khiến hắn tự hỏi: “Không biết
xóc mạnh thế kia những cái bong bóng ấy có vỡ ra không? “
Hắn định nói với già Đô - lúc ấy đương nằm sấp
cạnh hắn, nhìn ra cửa sổ - một câu gì đó, nhưng già Đô đã thì thầm vào tai hắn:
- Cố dừng để chết trong tù, mang cái tiếng
chết rũ tù, cụ ạ.
Sau khi chôn Ôtenlô, già hoảng thực sự. Suy sụp
thực sự.
Già rất gầy. Mặt teo lại. Ho. Tức ngực. Hắn
lục hòm quấy cho già một ít nước đường. Có mấy viên APC Ngọc gửi vào, hắn đưa
cho già. Già uống thứ thuốc trị bách bệnh ấy. Nhưng vẫn dằn dọc. ít ngủ. Trở
mình suốt. Già bảo già đau hết mình mẩy. Già nghỉ việc. ăn không hết suất cơm.
Cứ bưng cơm về già lại nghiêng bát sẻ cho hắn một góc. Hắn nài nỉ già: “Cụ cố
mà ăn đi”. Già lắc đầu: “Tôi không muốn ăn. Sức khoẻ dạo này kém quá”. Già
không nói đến chuyện chết với hắn nữa. Vì vậy hắn biết già đang nghĩ đến chính
điều ấy. Già đang sợ chính điều ấy.
Già chiến đấu với nó hay già đã thoả thuận
rồi. Có cách gì cứu được già không? Gầy gò, mắt trũng sâu, lông mày cũng bạc.
Già nằm ngửa, mắt đăm nhìn mái nhà. Ngoài cái chết ám ảnh, già đang nghĩ gì?
Già nằm như vậy hơn tuần lễ. Rồi già nghe lời
hắn gượng đi làm. Cho vui. ở trại buồn lắm. Họ dồn người ốm vào một buồng khoá
lại. Suốt sáng, suốt chiều. Quá thời gian giam cứu. Đã ốm lại càng ốm thêm.
Đi làm có anh có em. Thay đổi không khí. Già
xới rau. Già thở. Già ngồi bên đống lửa. Vặt ngồng cải ninh húp nước cho mát
ruột, có chất. Xuống suối giặt bộ quần áo đã nặng mùi. Già bắt nhái. Kiên trì
moi chộp từng con núp sau chùm rễ si rậm rịt. Già chồm đuổi con thằn lằn bò
trên tường kho dụng cụ. Già chộp hụt nó phía đuôi. Già nhảy đón dầu, chẹn được
nó giữa những tiếng hò hét ầm ĩ. Già ngồi thở dốc rồi nướng con thằn lằn trên
than hồng. Mỡ xèo xèo. Thơm phức. Cá rô cạn đấy. Hắn không ăn. Để già tẩm bổ.
Rồi già nhận dao quắm di lấy phân xanh. Khi trở về người già thơm lừng mùi lạc
tiên. Mùi lạc tiên sao quyến rũ. Đó là mùi của quá khứ, của làng quê, của thời
thơ ấu tràn trề niềm vui sống. Già đưa cho hắn một túi lạc tiên chín ngọt lịm.
Già vớ được một chỗ toàn lạc tiên. ăn no. ăn đến đâu tỉnh đến đấy
Cái giống lạc tiên thơm rất dai. Bàn tay hắn
cứ thơm mãi mùi lạc tiên. Suốt đêm hắn ngửi mùi lạc tiên thơm mát từ người già,
từ râu già, từ quần áo già toả ra qua hai lượt màn sang chỗ hắn. Và thật bất
ngờ già khoẻ lại từ hôm ấy. Khoẻ từ hôm ấy cho đến tận hôm nay, đến ngày về như
già đang ngồi trước mặt hắn. Hắn cầm tay già lắc lắc.
Già rầu rầu:
- Gay quá. Tôi khác cụ. Chẳng biết sống sao
đây.
Hết sợ chết già lại lo sống. Sống quả thực khó
khăn vất vả, nhất là với những người như già, không một ai thân thích. Không
nơi nương tựa. Không một chỗ đặt ba-lô một chốn dung thân. Người bình thường đã
khó. Với cái lý lịch đi tù, lại là tù chính trị, với tuổi tác như già, cuộc
sống thật là một con đường hầm tối tăm, tắc tị. Hắn chẳng thể giúp gì được già.
Hắn đã quá khó khăn. Thuốc lá cuốn có thời vụ. Đúng thời vụ cũng chỉ được đồng
rau, suất gạo sổ... Mùa hè thì nghỉ, treo cầu lên tường. Không ai hút thuốc
quấn. Nóng. Lại phải đợi đến mùa dông. Suốt mùa hè vừa rồi hắn chạy chọt khâu
được vài chục cái bao tải của Công ty phế phẩm.
Chầu chực lĩnh bao, chầu chực đóng thuế, chầu
chực lĩnh tiền công. Chao! Đại khổ cực mà chẳng được mấy đồng (Công khâu ba hào
một cái bao. Khâu cả ngày đêm cũng được chục bao đấy, nhưng có bao đâu mà
khâu).
Bây giờ đang là mùa cuộn thuốc đây. Nhưng người
khôn, của khó. Lắm người cuộn quá. Mãi không giao hết một ki-lô thuốc.
Không cần hắn nói, chỉ nhìn qua, già cũng biết
hắn sống chẳng dễ chịu gì. Già uống nước và kéo ghế nhích lại gần hắn, nói với
hắn bằng một giọng rụt rè ấp úng:
- Tôi định nói với cụ một việc..
Già ngừng lời, ngồi thẳng người lên và nhìn
xuống bàn đăm chiêu. Không biết có việc gì mà đắn đo, ngần ngại như vậy. Nhưng
hẳn là việc hệ trọng.
Rất hệ trọng. Già nhìn quanh căn buồng một
lúc, mặc cho hắn giục. Già rào đón:
- Thế này. Tôi cứ nói, nếu không được thì
thôi, cụ đừng ngại gì.
- Nhưng mà có chuyện gì hở cụ?
Khuôn mặt già đau khổ. Rõ ràng số phận già tuỳ
thuộc vào việc này, tuỳ thuộc vào câu trả lời của hắn. Già cũng rất khổ tâm vì
già đã cùng đường rồi. Thực lòng già không muốn thế. Hắn đọc trên nét mặt già
những điều ấy. Và cũng không hiểu hắn thì có thể giúp gì cho già.
- Tôi muốn nói với cụ, tất nhiên là không phải
một mình cụ quyết định mà cả cụ bà nữa (ý già muốn nói tới Ngọc). Tạm thời
thôi. Vì tôi chưa thu xếp đừợc. ở ga này không như ga Hàng Cỏ. Ga Hàng Cỏ ngủ
được. Còn ở đây người ta đuổi.
Chuyện ấy già đã nói rồi, nhưng nghe nhắc lại
hắn lờ mờ hiểu được điều già định nói.
- Với lại rồi cũng phải đi kiếm ăn. Chẳng lẽ
đi đâu cũng mang cái túi này.
Già lấy hết cam đảm nhìn thẳng vào mặt hắn:
- Cụ bàn với cụ bà xem có cho tôi ngủ nhờ được
không. Tôi biết các cụ cũng chật chội khó khăn... Tôi chỉ về ngủ buổi tối thôi.
Còn ăn, tôi tự lo.
Hắn nhìn vào mắt già. Không thể nào từ chối
được vẻ mặt ấy, đôi mắt ấy. Dù là chật chội. Chật chội đã đành, nhưng còn phiền
phức, phiền phức trong sinh hoạt gia đình, đã hẳn. Lại còn chung quanh, toàn
những người ghê gớm, nhưng người coi sự bất hạnh của mình là hạnh phúc của họ.
Và sau cùng, còn chính quyền, còn công an. Hắn chẳng có tội gì mà còn bị công
an bắt, bị chính quyền coi là một phần tử nguy hiểm cho cách mạng. Chính quyền
sẽ nhìn nhận thế nào nếu hắn, một tù chính trị lại đi chứa chấp một tù chính
trị khác. Chắc chắn họ nhận định về hắn: Nếu trước đây nó không phản động thì
bây giờ nó phản dộng. Cũng như hắn biết chuyện một người có gia đình bị xử lý
oan trong cải cách ruộng đất giờ đây không được đề bạt vì “trước đây bố nó bị
bắn oan trong cải cách, nó thâm thù cách mạng...” Già Đô cũng hiểu tất cả những
điều ấy trong vẻ mặt hắn. Già gần như nói một mình:
- Tôi bí quá. Nếu cụ giúp được thì tôi cũng
chỉ dám nhờ một thời gian ngắn thôi. Hắn rầu rầu:
- Vâng. Kể ra thì hơi chật chội, nhưng cụ cứ
về tạm đây. Nhà tôi chắc cũng không có vấn đề gì đâu. Để tôi nói thêm. Chiều
nay cụ cứ ở lại đây ăn cơm.
Lâu lắm anh em mình không ăn với nhau rồi. Hắn
đỡ thằng Dương đã gục xuống gối bố, ngủ lăn, ngủ lóc, bế nó ra giường. Và bảo
già xuống nhà rửa mạt mũi chân tay. Lại những cặp mắt tò mò của những người
trong xóm nhìn già. Mà sao không nhìn cho được. Già còn lạ hơn ông già Vitali
trong “Không gia đình” lúc khổ cực cơ hắn nhất. Hai người nói chuyện và đi thổi
cơm. Trước khi đi làm Ngọc đã dặn nấu những món gì.
Ngọc tiếp đãi những bạn tù của chồng mình một
cách đầy cảm thông và quý mến. Không ai có thể gợn một chút mặc cảm về hoàn
cảnh của mình, khi nói chuyện với nàng. Nàng nhận lời ngay về việc già Đô ngủ
lại ở nhà nàng. Nàng cư xử đúng như một người có đạo, dù Giatô giáo, Phật giáo
hay đạo lý của những người cộng sản: Hãy thương yêu con người. ăn ở sao để đức
lại cho con. Phúc đức tại mẫu. Cách cư xử của nàng với mọi người khiến hắn kính
phục, học tập. ít nghĩ đến bản thân mình, rộng lượng, không có việc gì giúp đỡ
được người khác mà lại không làm.
Hắn hiểu rằng cô nữ sinh kháng chiến ngày nào
trong nàng chết hẳn rồi. Hắn chết. Cái chết của hắn kéo theo cái chết của cô nữ
sinh ấy. Nhưng hắn chưa chịu chết. Hắn còn phải cựa quậy. Còn phải kiện. Phải
kêu oan. Còn phải sống. Và còn phải viết nữa. Hắn phải viết vì đó là lý do hắn
có mặt trên cuộc đời nay. Hắn phải viết về những gì hắn đã quý, đã yêu, đã
sống, đã căm thù. Phải lồng vào khung kính những ngày rực nắng của tuổi ấu thơ.
Cái tuổi mình đã biết có mình trên cuộc đời này để bây giờ nhớ lại mà buốt
lòng. Phải đóng đinh lên trang giấy những kẻ sát nhân Bắt chúng đứng ngàn năm
trên giá nhục hình. Mà mỗi lời thơ, sôi sục lòng anh, là một sợi dây treo cổ”.
Nghĩ vậy thôi chứ biết đến bao giờ. Khi biết
bao chính sách không được cuộc sống chấp nhận “cứ trượt đi” như cách nói của
Bình.
Những điều ấy hắn không dám nói với ai. Ngoài
Bình. Bình bảo: “Trật tự xã hội này có cả phần của chúng mình xây dựng. Chúng
ta đã một thời tự hào về nó. Bây giờ tao cố gắng bào chữa cho nó, nhưng không
nổi. Chúng ta cũng phải chịu trách nhiệm một phần”.
Biết tin già Đô đến ngủ ở nhà hắn, Bình đã cố
tình gặp già, nhưng không được. Bình chỉ nhìn đóng nội vụ của già như nhìn
những gì cỏn đó của một cuộc đời oan khuất. Bình không gặp già vì già về rất
muộn. Tắt đài một lúc mới thấy già về. Già đi lên thang gác khẽ như một con
mèo. Những bước chân mịn như nhung. Già khẽ xoay nắm đấm cửa. Không một tiếng
động, cánh cửa nhẹ nhàng he hé, già rón rén bước vào, tay cầm cái túi xách giả
da cũ mà Ngọc đã cho già. Trong ấy có một cái cặp lồng, cái ca con, quai túi
buộc cái khàn mặt cũng của Ngọc đưa. Lúc ấy màn đã mắc. Nhưng ở cái bàn kê ngay
nơi cửa bước vào chỗ hắn đã tiếp ông Hoàng - ngọn đèn có khoanh mảnh giấy vỏ
bao phân đạm vẫn sáng. Lúc ấy có thể thằng Hiệp vẫn còn học bài. Có thể hắn vừa
quấn xong thuốc lá. Ngọc đang thu dọn, hắn ngồi uống nước, chờ già. Hắn rót
nước mời già. Chén nước nóng. Khi trà mới pha. Khi thì đã nhạt. Già đỡ chén,
xách túi đi thẳng vào góc nhà. ở đó cái chiếu một đã trải. Tận phía trong cùng
là cái chăn bông vải vụn gấp vuông vắn. Già uống chén nước nóng. Sụp. Soạp. Rõ
ràng chén nước làm già thích thú. Nhưng già chỉ uống một chén. Già rón rén di
ra bàn, đặt chén vào khay và lùi về chỗ già trùm chăn nằm ngủ.
Cũng có hôm cả nhà đã nằm, hắn dể ngọn đèn dầu
vặn nhỏ. Già lặng lẽ đi đến chỗ của già, không có chén nước nóng, nhưng căn
buồng đóng kín, ấm sực hơi người làm già dễ chịu. Già nằm im lặng. Hẳn già vẫn
cô đơn chiến đấu với đêm dài. Già vẫn thức. Bởi vì khi ngủ, già rên. Nên khi
già im lặng, hắn biết già thức. Hắn rất muốn biết già làm gì, ăn uống ra sao,
có no không. Nhưng già không để cho hắn hỏi. Cứ về đến nhà là già mau chóng
bước vào góc ấy và trùm chăn. Sáng hôm sau khi cả nhà tỉnh dậy, già đã đi rồi.
Chăn đã gấp, chiếu đã cuộn ấp lên cái chăn. Giống cách xếp nội vụ trong trại.
Già đi từ lúc còn tối đất. Già mở cửa rất khẽ, xách túi, xuống thang nhẹ như
một con mèo. Già ra đường. Gió thốc lạnh buốt. Nhưng già đã có cái áo bông to
lắm. Già thụt người trong áo. Già mở vòi nước công cộng, súc miệng, rửa mặt.
Buộc khăn vào quai túi. Và đi. Như một người đang theo đuổi mục một đích lớn
lao, một người đang có một công việc phải chịu vất vả, phải gấp lên mới kịp.
Cái chu trình ấy hình như không thay đổi. Hắn
phát hiện ra sau hai lần lạng lẽ dậy theo già. Cho đến khi thấy già lững thững
đi về phía trung tâm thành phố hắn mới quay lại. Gần như không ai trong số nhà
này biết hắn chứa chấp một người như già. Tắt đài già mới về. Già đi lâu rồi
cái loa công cộng ở Ngã Bảy mới nổi nhạc thể dục buổi sáng. Cũng may lại là mùa
đông. Người ta ngủ sớm và người ta dậy muộn.
Một hôm, già Đô đi được lâu lâu, trời đã rạng,
hắn nghe có tiếng gõ cửa. Chả lẽ lại là già Đô quay về Hắn mở cửa và không tin
ở mắt mình: ông Hoàng. Gọn gàng trong bộ quần áo thun có sọc ở tay và ống chân
mà bây giờ người ta gọi là “xét-tô măng” trông ông thon thả, uyển chuyển và trẻ
hẳn ra. (Năm ấy ông mới ngoài năm mươi tuổi. Thế mà hắn cứ nghĩ ông đã già lắm
rồi).
Hắn lúng túng vì những cái màn cũ rách, màu
nước dưa rủ trên giường dưới sàn. Ông cười:
- Phê bình nhé. Dậy muộn. Dậy muộn.
Cả nhà nháo nhào trở dậy. Ông hỏi hắn gịong
nghiêm túc:
- Sao thành phố bây giờ không thấy ai tập thể
dục buổi sáng là thế nào nhỉ? Đã có một thời phong trào tập thể dục theo đài
buổi sáng phát triển khá rộng rãi. Đến phố nào cũng có một số người tập. Nhưng
bây giờ cái loa công cộng có vang lên nhịp điệu quen thuộc ấy thì cũng chỉ để
cho chính nó mà thôi. Sau đó sẽ là chương trình giới thiệu giọng hát mới ở địa
phương. Ngoại trừ một vài giọng hát tàm tạm, toàn bộ những giọng đơn ca nam nữ
cùng với dàn nhạc đệm đều là sự tra tấn lỗ tai mọi người. Sự tra tấn kéo dài
ngày này sang ngày khác, năm này sang năm khác. Có những lần chị Diệu về ngủ ở
nhà hắn, chị nghe và bảo “Sao kêu đường sớm thế, chú?”
Lúc ông Hoàng đến nhà hắn là lúc đang “kêu
đường”. Ông Hoàng lắng nghe:
- Ca sĩ nào chán thế mà cũng phát.
Sau khi nghe hắn nói về những ca sĩ lượm lặt ở
các xí nghiệp, công ty, cửa hàng, chương trình này mở đầu một ngày mới cho mọi
người, ông Hoàng lắc đầu:
- Tập luyện thì cứ tập luyện, nhưng không nên
làm khổ tai mọi người. Cũng chẳng phải thế mới là đề cao văn nghệ quần chúng,
đề cao văn nghệ nhân dân.
Trong buồng, mấy mẹ con gấp chăn màn, dọn dẹp
với một tốc độ phi thường. Nhưng ông bảo hắn:
- Thôi, cứ đứng ngoài hành lang này nói
chuyẹn. Hắn biết có một hội nghị gì đó ở thành phố, ông Hoàng về dự. Như vậy là
ông đã gặp ông K, ông Trần.
- Tôi có gặp các anh ở đây. Việc của anh phải
làm từng bước.
Thế nghĩa là ông đã vấp phải một vật cản. Cản
được ông phải là một vật cản ghê gớm. Ông phải chịu lùi một bước. Nghĩa là ông
K, ông Trần đoàn kết chặt chẽ chống lại ông.
Hắn hơi bị hẫng. Một thoáng thất vọng. Dù vẫn
nghĩ rằng công việc chẳng dễ dàng. Ông K, ông Trần chẳng dễ dàng lùi bước. Đó
là những người giờ đây lừng lững như những cây đại thụ, chỉ sông, sông cạn, chỉ
núi, núi tan. Thân phận hắn chỉ là bèo bọt. Hắn chỉ biết “vâng” để đáp lại. Với
những người như ông Hoàng không cần phải nói nhiều. Ông nhìn tháu lòng mình.
Ông vẫn còn đau nỗi đau của người khác. ôi! Giá như ông vẫn còn làm bí thư
thành uỷ kiêm chủ tịch ở đây. Việc của hắn thật dễ ợt. Ông Trần trước đây không
dám vào gặp ông Hoàng, cứ đứng nép ngoài cửa...
- Tôi nghĩ phải giải quyết việc làm cho anh
trước đã.
Ông trao đổi ngay ở hành lang dự định của ông:
Xếp hắn về một xí nghiệp nào đó ở trong ngành mà ông thấy hắn có thể phát huy
tác dụng. Rồi ông xuống thang. Hắn tiễn ông ra tận đường, nhìn mãi theo ông
chạy dưới hàng phượng vĩ mùa này rụng hết lá. Hai bàn tay xoắn xoắn vào nhau
ngang ngực.
Những bước chân hất lên. Toàn người ông một
màu xanh lá cây của bộ xét-tô măng có những sọc trắng. Và đôi giày vải trắng.
Ông chạy về nhà khách thành uỷ. Ông tiếp tục việc tập thể dục buổi sáng. Thật
là một người có trách nhiệm với con người, tự nguyện mang những nỗi đau khổ của
người khác.
Hôm sau, phó tiến sĩ Huỳnh lại ghé nhà hắn.
Một mình phó tiến sĩ đi trên chiếc xe Vonga đen:
- Anh Hoàng mời anh ăn cơm trưa. 11 giờ 30 tại
khách sạn Hùng Vương.
Hắn hỏi Bình về khách sạn ấy. Phố Hùng Vương
những ba bốn khách sạn. Đoán mãi nơi ông Hoàng hẹn. Và đoán không nhầm. Hắn đến
khách sạn dùng làm nhà ăn cho khách của thành uỷ.
Hai người ngồi một bàn. Bao nhiêu người nhìn
hắn đối diện với ông. Ông Hoàng là một bí thư đã để lại trong lòng các cán bộ
thành phố niềm quý mến, lưu luyến, sự kính trọng mà sau này nhiều bí thư khác
không có được một phần. Có lẽ vừa do tài năng, vừa do đức độ của ông. Mọi người
dồn mắt nhìn ông và nhìn hắn. Có nhiều người biết hắn. Và hắn ao ước: Giá ông
Lan, ông Quảng, ông Trần trông thấy cảnh này.
Viên giám đốc khách sạn đến lễ phép hỏi ông
Hoàng:
- Thủ trưởng dùng bia không?
- ờ! Bia. Cho tôi hai chai.
Đích thân viên giám đốc đem bia đến, hai chai
Hữu Nghị. Ông Hoàng lục các túi. Túi áo khoác, túi áo trong, ông đứng lên lục
túi quần. Thấy hào nào, xu nào ông xếp cả lên bàn ăn.
Những đồng tiền hào giấy, những đồng năm xu,
hai xu bằng nhôm. Ông đếm được bốn hào bảy. Ông đưa tiền cho ông giám đốc và
khất:
- Để chuyển sau về tôi trả nốt. Còn thiếu bao
nhiêu nữa. Thiếu ba hào cơ à. Ghi nợ nhé.
Ông rót bia. Bia vàng óng trong cốc pha-ìê.
Ông giơ cốc, cười thoải mái:
- Nâng cốc.
Tiếng pha-lê chạm nhau ngân trong. Bia mát
lạnh. Ông nói cho hắn biết nơi hắn sẽ về công tác. Đó chính là một xí nghiệp
khi còn làm báo hắn đã theo dõi, đã xuống công tác, lấy tin viết bài.
- Anh sẽ làm thi đua. ở đấy có một anh thi đua
rồi, nhưng anh này không làm được.
ăn xong, ông rủ hắn đi bách bộ. Hè phố buổi
trưa vắng và lạnh. Đó là một phố đẹp nhất P. Ông nói về nhà máy cơ khí mà ông
theo dõi chặt chẽ và là một ngọn cờ thi đua trong cả nước mà hắn cũng rất am
hiểu. Hai người ôn lại kỷ niệm một buổi đi tắm biển. Ông mời những ngưòi phá kỷ
lục trong các đợt thao diễn kỹ thuật đi nghỉ mát. Hắn cũng có mặt trong buổi
gặp mặt ấy của đồng chí bí thư thành uỷ. Ước gì trở lại ngày ấy. Ước gì ông lại
về đây làm bí thư. Hắn lại nghĩ: Giá các ông công an qua đây nhìn hắn và ông
Hoàng đang sôi nổi trò chuyện. Để các ông ấy hiểu rằng: Hắn không chết. Không
phải ai cũng như các ông ấy. Vẫn còn những người tốt cứu hắn.
Buổi tối hôm ấy hắn kể lại cho Ngọc nghe tất
cả. Nàng rất phấn khởi vì hắn sẽ được đi làm trong một ngày gần đây. Chẳng thể
nào có được ngày xưa nữa, nhưng như thế đã là đổi đời rồi. Lại được đi làm. Có
lương đều đặn. Dù ít ỏi nhưng ổn định. Và quan trọng hơn, đi làm, lại là cán bộ
công nhân viên Nhà nước. Khôi phục được một phần về mặt chính trị. Cho hắn. Cho
nàng. Và nhất là cho lũ trẻ. Nàng xúc động, nói với hắn, như người có lỗi:
- Tại em. Em nặng số lắm. Anh lấy em, khổ lây.
- Nhưng anh có quý nhân phù trợ.
Hai vợ chồng ngồi nói chuyện đến khuya. Ngủ
sao được khi một tương lai khác đang đến giúp mình vợi bớt khổ đau. Giúp mình
sống với một niềm hy vọng. Giúp mình ngoi lên được khỏi đáy, nó như cái hố phân
sầu mà Sáng đã ngụp lặn.
Hắn còn muốn thức để chờ già Đô về. Tắt đài
rồi. Lũ trẻ đã nằm trong màn, trùm chăn. Cái nắm đấm cửa bằng sứ khẽ xoay. Già
Đô bước vào. Hắn gật gật khe khẽ:
- Cụ ngồi đây.
Ngọc về màn. Già Đô cảm thấy hôm nay có gì
khác. Hắn rót nước, ghé sát già, thì thào:
- Mấy hôm nay, cụ làm gì?
Già trả lời ngay, không suy nghĩ:
- à! Nhùng nhằng.
Rõ ràng câu trả lời này già đã nghĩ sẵn từ lâu
rồi.
Hắn thấy người già bốc lên một mùi nằng nặng.
Như mùi thiu. Lại như mùi đống rác ngoài đường chưa kịp xúc lên xe...
- Có nước nóng. Già có rửa ráy không?
Già lắc đầu. Hắn kéo già đứng lên và cầm phích
cùng già xuống nhà. Hai người đi rất khẽ. Hắn pha nước (rất khẽ). Già cởi áo
bông và khẽ khàng vớt nước nóng lên mặt, lên tay...
Hắn biết già thoải mái và dễ chịu. Hắn dành
cho già một bất ngờ nữa khi đã lên buồng: Hai khúc sắn luộc đúng quy trình ở
trong ấy, khi toán đi làm chủ nhật được bồi dưỡng. Bóc vỏ, đun sôi, chắt nước,
rắc muối lên để âm ỉ một lúc. Miếng sắn đậm đà, chỉ tội hơi nguội. Già ăn.
Không từ chối như mọi hôm. Đó là lần duy nhất già ăn khi về nhà hắn buổi tối.
Già cảm thấy hắn có điều gì vui. Hắn nhìn già, khe khẽ:
- Trông cụ gầy đấy.
Già gật gù:
- Gầy là phải thôi.
Có lẽ chỉ già mới biết già đã sống như thế
nào, ăn những gì. Cái cặp lồng già mang đi có được dùng đến hàng ngày không.
Già đi nằm, không mắc màn như mọi tối.
Khi hắn chợp được một lúc mà hắn tưởng như đã
lâu lắm rồi, có tiếng đập cửa và tiếng gọi to như ra lệnh:
- Mở cửa nhé! Kiểm tra hộ khẩu đây
Đó là điều hắn vẫn chờ đợi. Và hắn đã chuẩn bị
sẵn câu trả lời. Hắn bật điện, mở cửa. Anh hộ tịch đi cùng ông tổ trưởng dân
phố (nguyên tắc nó phải như vậy). Đêm hôm đập cửa vào nhà người ta đánh thửc cả
nhà người ta đang ngủ phải dậy để đếm từng người mà sao họ không thấy phiền
phức, bất tiện nhỉ? Có lẽ chẳng ai muốn, nhưng biết làm sao. Đây là công việc
cần thiết, làm vì cách mạng, cái khổ tâm giảm đi được chín chín phần trăm. Công
tác an ninh là một mặt trận sống còn, âm thầm lặng lẽ phải chịu khó và chịu khổ
nữa.
Những nhà đương cục đứng chứ không ngồi. Họ
đếm:
- Ai kia?
Cái nhìn hướng vào lùm chăn ở góc nhà, góc trong
cùng cạnh chỗ thằng Hiệp.
Cái chăn lùng nhùng cọ quậy và một người ngồi
nhỏm dậy. Già Đô râu dài, tóc xoã, dăn deo, sợ sệt, mắt nheo nheo vì chói ánh
đèn.
Người ta nhìn vào hắn. Ngọc cũng đã ngồi dậy.
Nàng cố chỉnh đốn y phực, vuốt tóc tai cho đỡ bù xù, bước ra:.
Dạ thưa các anh, đây là bạn nhà tôi ạ.
- Có đăng ký tạm trú không?
- Dạ, chưa ạ.
Im lặng. Người hộ tịch gật gù:
- Đưa sổ hộ khẩu đây.
Ngọc tìm quyển sổ ghi hộ khẩu, phát minh của
ông Thương ưởng thời Chiến Quốc mà bây giờ toàn nhân loại đều học, nhưng thật
đáng buồn cho Thương ưởng, chính ông ta đã chết vì phát minh ấy của mình.
- Còn một cháu nữa đâu?
- Dạ, thưa anh cháu về quê ạ.
- Có báo tạm vắng không
Thưa anh cháu bé về với ông bà cháu ạ.
- Tức là không báo tạm vắng chứ gì?
Hắn im lặng. Ngọc im lặng.
- Bác khách có giấy tờ gì không?
Già Đô hất hẳn chiếc chăn bông ra. Già tìm
trong đống bùng nhùng chăn màn, áo, túi, lấy ra một tờ giấy. Đó là tờ lệnh tha.
Anh hộ tịch xem rất lâu. Lật mặt trước, mặt
sau tờ lệnh tha như có sự gì giả mạo và nói một cách bí hiểm và hăm doạ:
- Mai, anh chị và bác lên dồn nhận sổ hộ tịch,
nhận giấy.
Rồi đi ra. Hắn nghe xem họ có gõ cửa nhà ai,
vào nhà ai nữa không. Tất cả im lặng. Người ta chỉ kiểm tra nhà hắn. Lũ trẻ
ngồi trong màn đã lăn xuống chiếu, kéo chăn trùm kín đầu. Già Đô ra bàn định
nói chuyện gì đó. Hắn bảo:
- Thôi, muộn rồi. Anh em mình đi ngủ đi. Có gì
sáng mai bàn thêm.
Mọi người đi nằm. Nhưng nào ai ngủ được. Hắn
không muốn bật điện khuya. Rì rầm khuya không có lợi.
Lo lắng. Suy nghĩ. Không biết người ta có thu
sổ hộ tịch không? Có giữ giấy tha của già không? Và điều suy nghĩ nữa là: Bao
nhiêu nhà, chỉ kiểm tra mỗi nhà hắn. Vì nhà hắn là nhà trọng điểm, người ta vẫn
theo dõi, biết những ai đến với hắn. Biết cả già Đô về rất khuya và ra đi từ
lúc còn tối đất.
CHƯƠNG 53
Già Đô tự nhận hết về phần mình. Già cho rằng
chỉ do già hắn mới bị lôi thôi. Nhưng hắn nghĩ khác. Hắn biết vụ kiểm tra, thu
sổ hộ tịch này có dmh dáng đến việc ông Hoàng đã làm và đang làm cho hắn. Điều
hắn đoán khá chính xác. Càng về sau thời gian càng chứng tỏ điều ấy. Những đơn
từ hắn gửi đi, nếu có hồi âm đến P, người ta lại tổ chức kiểm tra hộ khẩu ngay
sau đó. Ngọc cũng nghĩ như hắn. Với bản năng của những con thú bị săn đuổi, họ
hiểu được cái ngôn ngữ của những hành động người ta làm với họ. Già Đô nghỉ đi
làm sáng hôm sau. Ngọc chần mì, hoà nước mắm giấm ớt cả nhà ăn. Một bữa sáng
đặc biệt sang trọng dãi già. Hắn ép già ăn hai bát. Già đói.
ăn xong, già mời Ngọc ngồi xuống để già nói
chuyện. Già nhìn nhìn đăm đăm vào một điểm nào đó ở mặt bàn, những rãnh sâu
phía đuôi mắt xoè hình nan quạt. Già nói chậm rãi, nghiêm trang:
- Hoàn cảnh tôi có khó khán, được cô chú giúp
đỡ không biết lấy gì câm ơn cho được. Tôi cũng chỉ định nhờ cô chú dăm ba ngày.
Nhưng hoá ra lâu, cũng gần hai tuần rồi. Cô chú quá tốt với tôi. Tôi cũng biết
chẳng thể nào ở đây lâu được. Chỉ tạm thôi. Tạm thế là quá rồi. Nhà cửa cô chú
chỉ có mấy bước chân, riêng gia đình ở đã chật. Lại còn tôi nữa. Các cháu mỗi
ngày một lớn. Phải có chỗ cho chúng sinh hoạt, học hành. Thế rồi xảy ra cái
chuyện hôm qua. Tôi thật ân hận, nghĩ mình lạm dụng lòng tốt cô chú...
Đúng như già nói. Hắn phải cố gắng rất nhiều
trong việc thu xếp cho già ở đây. Dù già chỉ ở nhà hắn có bốn năm tiếng đồng hồ
một ngày đêm. Dù già đã xếp gọn gàng các thứ vào góc nhà. Dù già đi về lẳng
lặng như một cái bóng. Dù già đã hạn chế đến mức thấp nhất mọi nhu cầu: Từ chén
nước uống, điếu thuốc lào (già đã cai thuốc) hoặc quả chuối hắn phần già, già
cũng kiên quyết từ chối. Cuộc sống thật ghê gớm. Không ai có thể nghĩ được đến
ai. Không ai có thể mở tấm lòng mình ra với người khác được.
- Hôm nay, xin phép cô chú tôi đi. Nói thật
với cô chú, tôi cũng chưa có chỗ nào. Nhưng chẳng lẽ cứ ở đây mãi. Không có chỗ
thì rồi cũng phải có chỗ chứ.
Rõ ràng già rất quyết tâm. Già băn khoăn:
- Liệu họ có thu hộ tịch, thu giấy không nhỉ?
Già nói như vậy để chia sẻ trách nhiệm đó
thôi. Tất nhiên là phiền phức, nhưng sẽ nhận lại được sổ, được giấy. Có điều
phải lễ phép, tỏ ra biết thân, biết phận, biết khuyết điểm, thiếu sót của mình.
Đừng bao giờ khiêu khích những áo vàng. Hắn dị ứng với màu quần áo ấy, nhưng
chưa bao giờ hắn coi những người mặc quần áo vàng là thủ phạm gây ra mọi đau
khổ cho hắn. Hoặc cho già Đô. Họ chỉ là những người thừa hành. Những người bị
sai phái làm việc này, việc nọ. Ngay cả những người như ông Lâm, trại QN, ông
thiếu tá chánh giám thị VQ mà già Đô bảo đã được lên cục phó. Chẳng qua màu ấy
gắn quá chặt với chuỗi ngày súc vật của hắn, nên hắn sợ mà thôi.
Già Đô chào Ngọc khi nàng xách xe đi làm. Già
ôm thằng Dương. Đến hôm nay thằng Dương mới biết già vẫn ngủ ở nhà nó. Cái ông
có bộ râu dài mà nó rất muốn được sở vào. Giờ thì nó thoải mái sờ. Nó chẳng
ngửi thấy mùi chua từ người già, từ quần áo, râu tóc già bốc ra (Ngọc là người
cực nhạy, nhiều lần lợm giọng vì cái mùi cống rãnh ấy. Nàng chỉ lặng lẽ lấy dầu
xoa lên mũi). Nó vuốt râu già từ cằm, nhè nhẹ xuống chỏm râu dưới ngực. Già nắm
bàn tay bé xinh của nó. Già thơm nó. Lại cái mùi của trẻ thơ. Cái mùi cuộc sống
ven Địa Trung Hải. Mắt già đẫm lệ. Thấy già khóc, thằng bé sợ hãi rụt tay lại.
Già vụt đứng lên, khoác bị bọc, chăn, chiếu, túi:
- Thôi, tôi đi!
Hắn theo già xuống thang:
- Thỉnh thoảng cụ lại nhé, thật đấy.
CHƯƠNG 54
Sau này, ôn lại những kỷ niệm về già Đô hắn
thấy đó là những kỷ niệm nặng nề nhất trong cuộc đời hắn. Hắn nghĩ: Chính hắn
đã ích kỷ, chỉ biết mình và đã góp phần vào tội ác. Tất nhiên hắn thấy lời buộc
tội ấy là vô lý, bất công, nhưng sao nó vẫn cứ dai dẳng thế. Chẳng làm sao rũ
được ý nghĩ mình đã vô trách nhiệm với già. Khoảng một tháng sau, già Đô trở
lại nhà hắn. ở nhà hắn đi ra như thế nào, già trở lại cũng y như vậy. Một
Vitali cô đơn, bị bọc, rách rưới, mang xách, nặng mùi. Có một điều khác: Tàn tạ
hơn, mệt mỏi hơn, nhưng ẩn một tia hy vọng vì đã tìm ra lối thoát.
Già hỏi hắn: “Cụ có giấy bút không? “Và nhanh
nhẹn đỡ lấy những thứ đó từ tay hắn. Già đeo kính.
Cái kỉnh lão mắt tròn tròn cổ lỗ hồi đầu thế
kỷ, một mắt lại vỡ rạn hẳn là quá nhẹ với già, nên già phải ngửa đầu ra phía
sau mà nhìn vào tờ giấy. Già viết rất khó khăn. Bé Dương lại sán đến để chạm
tay vào chòm râu rễ tre, cuồn cuộn của già, nhưng già khẽ khàng bảo nó:
- Đi chơi, để bác làm nhé.
Nó đi ra chỗ bố. Thì đành đứng đó nhìn chòm
râu già vậy.
Bỗng già buông bút, nhìn hắn:
- Hay là cụ viết giúp tôi.
Hắn vui vẻ nhận lời. Già đọc:
- Việt Nam Dân chủ Cộng hoà. Độc lập - Tự do -
Hạnh phúc.
Kính gửi Sở Công an.
-à, gượm đã. Hay là kính gửi Ban giám thị trại
VQ nhỉ?
- Nhưng mà nội dung đơn là gì cơ?
- Tôi xin trở lại trong ấy.
Hắn choáng người, đặt bút xuống, nhìn già chăm
chăm.
- Tôi suy nghĩ kỹ rồi, cụ ạ. ở trong ấy tốt
hơn.
Già chớp chớp mắt:
- Đời tôi là không gia đình. ở đâu cũng vậy
thôi.
Hắn hiểu. Cuộc sống trong tù đối với già dễ
chịu hơn rất nhiều. Nhưng phải chết ở trong ấy. Già không sợ nữa sao?
- ở ngoài này tôi không chịu đựng nổi nữa rồi.
Hắn cảm thấy già có lý: Với già sống ở ngoài
đời đáng sợ hơn chết ở trong tù nhiều lắm.
- Thế thì phải làm đơn gửi Sở Công an. Trại
người ta không nhận đâu. Phải là từ Sở đưa lên. Trại đã xuất kho mình rồi, ai
người ta nhập kho mình nữa.
- ý tứ thế. Cụ viết giúp tôi.
Hắn viết. Già ngồi im lặng. Hắn bảo già:
- Cụ nghe tôi đọc lại nhé.
Việt Nam Dân chủ Cộng hoà. Độc lập - Tự do -
Hạnh phúc.
Đơn xin vào lại trại cải tạo...
Già nghe, gật gù... “Được. Được”. “Già ký vào
đây”. Già ký. Ký xong vẻ mặt già bỗng thay đổi. Từ hy vọng chuyển sang lo lắng.
Không biết người ta có nhận đơn không? Già bảo hắn, giọng bi quan:
- Làm đơn thì làm, chứ chưa chắc đã ăn thua gì
đâu, cụ ạ.
Đó là lần cuối cùng già lại nhà hắn. Việc nộp
đơn xin vào trại của già không được chấp nhận. Già đi bới rác. Già lê la ở các
cửa hàng mậu dịch, khách sạn. Dồn dịch những bát phở, vét đa, nhặt những mẩu
bánh mỳ thừa. Già làm những việc đó vừa để nuôi sống mình, vừa với một hy vọng
lớn lao: Già sẽ bị bắt lại, vì là một phần tử du thủ du thực. Già sẽ được tập
trung cải tạo, nhưng lần này là tập trung hình sự, số chẵn như ông già Táy vét
đĩa ở các cửa hàng mậu dịch, bi bắt chung cùng một dịp với già. Nhưng già không
gặp may. Ngày ấy đang cần pha-lê hoá thành phố. Giờ đây thành phố đã trong sạch
như pha-lê rồi, hoặc đã đục trở lại nhưng không cần pha-lê hoá nữa. Chủ trương
ấy phát ra, đã thu kết quả và đã hoàn thành sứ mạng lịch sử của nó.
Già đành phải ở lại ngoài xã hội.
Cái áo bông rách rộng thùng thình không còn
biết nó là màu gì nữa. Trong lần đi giao thuốc lá ở một hàng nước tại cửa rạp
hát cải lương gần chợ Chính, hắn đã thấy già, túi vải to tướng đang bới bới
đống rác ở bên kia đường. Đó là mùa xuân năm 1975, cũng đang mùa mưa dầm, hắn
đã ra tù được hai năm, đã được gặp ông Trần và quân ta sắp đánh Buôn Mê Thuột
mở đầu công cuộc giẫi phóng toàn thể miền Nam, thu giang sơn về một mối.
Hắn gọi già. Già không đáp, vẫn cứ cham chú
vào công việc của mình. Hắn đi đến cạnh già. Già nặng mùi đến mức ở ngoài đường
hắn cũng ngửi thấy. Trong chiếc áo bông đã mọc rêu, già nhìn hắn như nhìn một
người lạ và lại bới bới. Già không nói một câu. Chẳng lẽ già không nhận ra hắn.
Có thể già lú. Nhưng cũng có thể già quyết định không còn quen biết một người
nào ở thế giới này để được hoàn toàn cô đơn. Nỗi cô đơn ấy cần thiết cho sự tự
quên mình đi, để chính mình cũng không biết mình là ai nữa, nhờ đó mà kiếm lấy
tý chút yên tĩnh tinh thần. Thế rồi sau đó ở các phố xuất hiện một ông già được
bọn trẻ con chào đón nhiệt liệt. Một ông già nhỏ bé, râu dài cuồn cuộn. Túi vải
to đeo lệch vai. Ông đi vào các nhà, ăn cắp. Ông chỉ dám kéo ít quần áo, tã lót
phơi ở sân. Hoặc thó một đôi dép hớ hênh ngoài cửa. Nhưng chưa một lần ông lão
thành công. Có một điều kỳ lạ là già bị lộ khi đang ăn cắp, nhưng không ai ghét
bỏ già. Cũng chẳng riếc móc, đánh đập. Chẳng báo công an. Tới khi công an biết
cũng chẳng đưa đi tập trung cải tạo. Thật là thất bại thảm hại. Chỉ có lũ trẻ
là cứ làm ầm lên. Già vào một ngõ có nhiều quần áo căng ở dây phơi. Vừa thấy
già, lũ trẻ trong ngõ đã reo ầm ĩ. Chúng mừng rỡ, vỗ tay hoan hô vang dậy. Già
đi đến đâu ở đó dậy lên tiếng reo trong trẻo hồn nhiên của lũ trẻ chẳng một
chút ác ý với già. Chính sự thích thú và có phần nào quý mến già của chúng đã
khiến cho người lớn nhìn già bằng con mắt thương hại chứ không căm ghét. Nó đã
hại già, làm già thất bại, già không được đi tập trung cải tạo, cũng như không
ăn cắp nổi một đôi dép cũ. Có lần già đi vào khu nhà Bình. Hạnh phúc thật quá
bất ngờ với lũ trẻ ở đó. Chúng vội nấp kín vào những chỗ khuất, nín thở nhìn ra
sân. Khi già giơ tay định kéo cái áo may-ô của ông Tung phơi ngay đầu sân, cả
lũ xô ra, reo lên ầm ầm. Tiếng reo đồng loạt bật lên, phấn khởi, vui sướng tự
đáy lòng (như sau này chúng reo mỗi khi có điện) làm già giật thót mình. Già
rụt tay lại.
Già bước những bước xiêu xiêu trở ra. Lũ trẻ
ùa tới nhảy nhót, nghịch ngợm chung quanh. Chúng chế giễu già là không biết ăn
cắp, là ăn cắp hạng bét và hoan hô già. Già chỉ mỉm cười độ lượng.
ở những ngõ khác, lũ trẻ hồi hộp chờ già tới
với chúng. Chúng buồn bã, thất vọng khi già đi thẳng. Chúng vụt biến mất như
chui xuống đất khi già rẽ vào nhà chúng. Với vẻ mặt sung sướng háo hức ranh
mãnh, chúng chuẩn bị cho trò chơi vô cùng thú vị sắp xảy ra.
Như ông già Noel, già mang niềm vui đến cho
đám trẻ. Nhưng khác với ông già Noel bất tử, già đem những ngày cuối cùng của
cuộc đời già ra làm trò vui ấy.
Già cũng không nhớ được bữa ăn gần nhất của
già cách đây đã mấy hôm rồi. Và già ăn cái gì vào bụng. Già không thấy đói nữa.
Già đi như người mộng du. Già cảm thấy người già rất nhẹ. Già đi mà chân như
không chạm đất.
Rồi đến một ngày già không đi được nữa. Già
thấy mình đang phiêu diêu. Thật là một cảm giác khoan khoái dễ chịu, già chưa
từng biết tới. Già đã chọn cho mình chỗ nằm để phiêu diêu: Một ngôi đình khá
rộng sát nội thành, nơi thờ vị thần cách đây mấy trăm năm đã cắm lưỡi gươm làm
mốc khai phá bãi sú để vùng đất chua mặn này ngày nay trở thành thành phố.
Ngôi đình đổ nát và bị bỏ quên. Thời sau
Genève, thời già đi làm nhà máy giấy, ngôi đình là nơi tập kết lợn của Công ty
thực phẩm. Người ta quây, ngăn dình thành từng ô. Những xe ô-tô chở lợn từ các
nơi đổ xuống đấy để giết ngay hay nuôi mấy ngày rồi giết. Dạo ấy ngôi đình khá
sầm uất. Ô-tô gầm rú. Xe đạp ghếch chật sân. Xe cải tiến lộc cộc chở gạo nếp
đổi lấy phân lợn. Một dãy bếp lò nấu cám, nấu nước... Lợn sống đã vui. Cắn
nhau. Gầm. Kêu. Eng éc. Hộc hộc. Nhưng lợn chết còn vui hơn. Lợn chết được tính
vào tỷ lệ cho phép, được giải quyết nội bộ, không vào sổ sách kế toán, không
phải bỏ tiền mua mà lại có thịt đem về nhà ăn hay bán.
Từ khi chiến tranh bắn phá, thành phố sơ tán,
người ta không đưa lợn về đây nữa. Ngôi đình hoàn toàn hoang phế. Không một dấu
vết thờ phượng. Cứt lợn cũng hết lâu rồi. Chỉ còn dơi treo mình lủng lẳng.
Thật là một chỗ nằm yên tĩnh lý tưởng để phiêu
diêu. Chẳng ai quấy rầy già. Phiêu diêu là một cảm giác sung sướng lạ lùng. Chẳng
nhớ được một điều gì, chỉ thấy mình đang tan đi và đang bay...
Già không chết trong tù, đúng như có lúc già
mong ước. Già cũng. không đến được với lũ trẻ nữa. Những ngày đầu chúng luôn
nhắc tới già. Chúng nhớ già, chờ già, mong già.
Và chúng nhanh chóng quên già.
Quên hẳn.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét